آکنه

آکنه (Acne vulgaris) یک عارضه پوستی التهابی است. این عارضه همزمان با بلوغ شروع می­شود و در سنین نوجوانی شایع است. اما ممکن است تا دوران بزرگسالی نیز ادامه یابد. عوامل اصلی مؤثر در بروز انواع آکنه عبارتند از:

افزایش تولید سبوم (چربی طبیعی پوست)

انسداد منافذ

رشد باکتری­های چربی دوست

آکنه به دلیل اختلال در ترشح چربی و روند شاخی شدن پوست به وجود می آید. ریشه مو در یک فضای کانال‌ مانند به نام فولیکول مو رشد می­کند که غده چربی (یکی دیگر از ضمائم پوستی) ترشحات خود را به داخل آن تخلیه و از این طریق به سطح پوست می­رساند. سطحی‌ترین لایه پوست که لایه شاخی نام دارد متشکل از سلول های مرده است و اگر این سلول­ها منافذ پوستی را مسدود کنند، باعث تجمع چربی در زیر پوست می­شوند. این محیط بسته و پر از چربی زمینه خوبی برای فعالیت باکتری­های چربی دوست از جمله پروپیونی باکتریون آکنه است. این باکتری­ها بخشی از فلور نرمال پوست هستند و سبوم را به اسیدهای چرب تجزیه می­کنند که مواد حاصل از آن باعث به وجود آمدن التهاب، قرمزی و چرک می­شود. این توده ملتهب و چرکی که در منفذ مسدود شده فولیکول به وجود می آید، آکنه نام دارد.

آکنه یا جوش انواع مختلفی دارد و به شکل های متفاوتی بروز می­کند:

جوش غیرالتهابی

کومدون سرسفید (Whitehead comedones): در اثر بسته شدن مجرای فولیکول مو با چربی و بقایای سلول­های مرده ایجاد می شود. در این نوع کومدون سر مجرا بسته است و به شکل یک برآمدگی کوچک با قله سفید رنگ دیده می­شود که معمولاَ در زیر سطح پوست قرار داشته و التهاب زیادی ایجاد نمی­کند.

کومدون سرسیاه (Blackhead comedones): زمانی که سر مجرای کومدون سرسفید خود به خود باز و محتویات آن در مجاورت با هوا اکسید شود، کومدون سرسیاه به وجود می آید. این نوع کومدون­ها حاوی چربی و سلول مرده پوست بوده، سر آن سیاه رنگ و در سطح پوست دیده می­شوند.

جوش التهابی

پاپول (سفت‌دانه): کومدون­هایی هستند که ملتهب شده و به تماس حساس هستند. دستکاری آنها باعث افزایش التهاب و ایجاد اِسکار(Scar) می­شود. پاپول بر سطح پوست برآمدگی­های توپر سفت و کوچکی ایجاد می­کند که ممکن است هم رنگ پوست و یا قرمز/صورتی رنگ باشد و قله آنها سفید و چرکی است.

پاستول (جوش دانه): به جوش سرسفید شباهت دارد با این تفاوت که دور برجستگی آن یک حلقه قرمز رنگ دیده می­شود. و معمولاً حاوی چرک سفید یا زرد رنگ است.

ندول: ضایعه پوستی توپر بزرگ، ملتهب و سفت است که در لایه های زیرین پوست به وجود می آید. این نوع آکنه معمولاٌ دردناک بوده و لازم است توسط پزشک درمان شود.

کیست: ضایعه ­ای است بزرگ و چرکی شبیه به کورک و مانند ندول دردناک که برای درمان آن باید به پزشک مراجعه شود.

* ندول و کیست نوع وخیمی از آکنه محسوب می شوند و ممکن است که از خود، اِسکار یا لک تیره به جای بگذارند.

* اگر آکنه با علائمی شبیه به ریزش مو، رشد موهای زائد، تب یا دردهای مفصلی همراه باشد، حتما باید به پزشک مراجعه شود.

آکنه به دلایل مختلف به وجود می آید که در ادامه شایع­ترین آنها بیان می­شود:

تغییرات هورمونی

رایج ­ترین نوع آکنه در دوران نوجوانی بروز می­کند که علت ایجاد آن تغییرات هورمونی در دوران بلوغ است. تغییرات هورمونی موجب افزایش میزان ترشح سبوم شده و افزایش تولید سبوم از دلایل اصلی بروز آکنه است.

بعد از دوران بلوغ هورمون­ها به تعادل می­رسند اما اگر در بزرگسالی به هر دلیلی(بیماری، مصرف دارو و ...) ممکن است در تعادل هورمون­ها اختلال ایجاد شده و پوست دوباره با مشکل آکنه روبه رو شود. آکنه­ های ناشی از مشکلات هورمونی اغلب اطراف چانه، گردن و پشت دیده می­شوند و در دوران بلوغ و بارداری بسیار رایج است.

استرس

زمانی که فرد تحت استرس زیادی باشد غده آدرنال شروع به ترشح کورتیزول می­کند تا به بدن در مقابله با استرس کمک کند. متأسفانه همراه با آن کمی تستوسترون نیز آزاد می­شود که در بانوان موجب افزایش ترشح غدد چربی و در نتیجه بروز آکنه می­شود.

محصولات نامناسب

استفاده از محصولات نامناسب برای پوست چرب و مختلط باعث تحریک پوست و ایجاد آکنه می­شود. برای این نوع پوست­ها بهتر است از محصولاتی با پایه آب و ترجیحاً بدون چربی استفاده شود.

شستشوی زیاد با محصولات قوی

شستشوی بیش از حد پوست که موجب تشدید آکنه و خشکی پوست می شود. با خشک شدن پوست، غدد چربی جهت رفع خشکی ایجاد شده میزان بیشتری سبوم ترشح کرده و در نتیجه باعث تشدید آکنه ­ها می شود. استفاده بیش از اندازه از انواع لایه­بردارها موجب تشدید آکنه می­شود.

داروها

برخی داروها با ایجاد اختلال در فعالیت غدد سباسه و یا با بر هم زدن فلور طبیعی پوست می­توانند باعث بروز آکنه یا تشدید آن شوند. از این دست داروها می­توان به قرص­های ضد بارداری، لیتیوم و کورتیکواستروئیدها اشاره کرد.

آرایش غلیظ

آرایش کردن پوست، با میزان پوشش بالایی که بر روی پوست ایجاد می­کند می­تواند موجب بسته شدن منافذ و در نتیجه ایجاد آکنه شود. در این صورت بهتر است از لوازم آرایش سبک و غیرجوش زا (non-comedogenic) استفاده شود. همچنین بهتر است آرایش را مدت طولانی بر روی پوست نگه نداشته و حتماَ قبل از خواب هر گونه مواد آرایشی را از روی پوست پاک شود.

موبری

استفاده از وکس، موچین، دپیلاتورها و ... باعث می­شود باکتری­های عامل آکنه به منافذ پوست نفوذ کرده و باعث بروز آکنه و التهابات پوستی شود. به همین دلیل توصیه می­شود بعد از استفاده از هر نوع موبری از محصولات بعد از اصلاح استفاده شود. این محصولات می­تواند التهابات را کاهش داده و از بروز آکنه پیشگیری کند.

* عوامل دیگری مانند خواب ناکافی، وراثت و برخی بیماری­ها نیز می­تواند باعث بروز آکنه شود.

در مطلب بعدی به معرفی راه­های پیشگیری و درمان آکنه می­پردازیم.